Nhận lời cầu viện của chúa Nguyễn Phúc Ánh, nhiều vạn quân Xiêm La đã rầm rộ kéo sang Việt Nam, rồi tấn công căn cứ quân Tây Sơn ở Mỹ Tho. Tướng Nguyễn Huệ liền cho thủy quân mai phục sẵn ở đoạn sông Rạch Gầm - Xoài Mút; còn bộ binh và pháo binh thì mai phục ở trên bờ. Khi quân Xiêm lọt vào trận địa, pháo binh Tây Sơn bất ngờ tấn công, bộ binh và thủy quân xông ra, và tiêu diệt gần như toàn bộ quân địch vào ngày 20 tháng 1 năm 1785.
Biểu dương công trận vừa kể, năm 1993, Bộ Văn hóa - Thông tin đã công nhận "Chiến thắng Rạch Gầm Xoài Mút" là di tích cấp quốc gia[1]. Và cũng để kỷ niệm trận đại thắng ấy, năm 2001, một khu di tích được khởi công xây dựng và khánh thành vào ngày 20 tháng 1 năm 2005, nhân "kỷ niệm 200 năm chiến thắng Rạch Gầm - Xoài Mút".
Khu di tích nằm cạnh bờ sông Tiền và tỉnh lộ 864, nên rất thuận tiện cho khách tham quan. Với tổng diện tích hơn 02 ha, khu di tích gồm tượng đài Nguyễn Huệ, nhà trưng bày (số 1 và số 2), và một nhà cổ Nam Bộ. Đây là một khu di tích đẹp, thoáng mát.
-Tượng đài anh hùng dân tộc Nguyễn Huệ nằm ngay trung tâm của di tích. Tượng làm bằng đồng nặng 20 tấn, cao hơn 8 mét, được đặt trên bệ cao mô phỏng hình chiến thuyền. Tượng vị anh hùng được tác giả thể hiện trong tư thế rút gươm rất uy dũng. Bên cạnh ông là một binh sĩ đang dương cung và một người dân bản địa đang chèo thuyền tạo thành một thể thống nhất hài hòa.
- Nhà trưng bày số 1: trưng bày dãy tranh ghép gốm và nhiều hiện vật liên quan đến trận đánh.
- Nhà trưng bày số 2: trưng bày bộ sưu tập hiện vật về Rạch Gầm - Xoài Mút, có khoảng 546 hiện vật lớn nhỏ bao gồm những phương tiện sử dụng và vũ khí của cả hai bên.
- Nhà cổ Nam Bộ: 3 gian, 2 chái, 48 cột gỗ căm xe, mái ngói âm dương, có diện tích 225 m2. Trong nhà các vật dụng được xếp đặt nhằm tái hiện lại cuộc sống của những người dân phú nông của đất Nam Bộ xưa. Ngôi nhà cổ này đuọc phục chế lại và chuyển nguyên vẹn từ huyện Gò Công về.
Khu di tích Ấp Bắc thuộc xã Tân Phú huyện Cai Lậy – Tiền Giang cách trung tâm huyện lỵ khoảng 10 km về hướng Động. Đây là di tích lịch sử ghi chiến thắng Ấp Bắc 02/01/1963 đã đánh bại các chiến thuật bủa lưới, phóng lao, trực thăng vận và thiết xa vận mà đế quốc Mỹ cho là tân kỳ.
Tượng đài ba anh hùng gang thép
Đến với khu di tích Ấp Bắc, du khách sẽ được đi trong quần thể rộng lớn khoảng 2ha, với hai phân khu chức năng, khu vực 1 gồm có tượng đài, nhà mộ ba chiến sĩ gang thép, 3 hồ sen lớn, nhà trưng bày xe tăng, máy bay, công viên với nhiều loại cây kiểng.
Mô hình bằng xi-măng xác máy bay, xe M113 bốc cháy
Rời khu vực tượng đài, là đến khu mộ 3 chiến sĩ gang thép. Ba ngôi mộ nằm song song nhau, phía trên lúc nào cũng nghi ngút khói hương của khách tham quan, các anh đều được phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang. Sát ngôi mộ là bảng thành tích của trận đánh Ấp Bắc: 450 tên ngụy quân Sài Gòn chết và bị thương, 3 cố vấn Mỹ chết và 4 tên khác bị thương, 8 máy bay trục thăng bị bắn hạ, 3 xe lội nước M113 bị cháy, 1 tàu chiến bị đánh chìm.
Những Ấp Bắc, Củ Chi, Bến Cát,
Địa danh này được Bác biểu dương.
Đã rộn ràng những bài ca, câu hát,
Tên tuổi anh cả nước biểu dương.
Khu mộ ba anh hùng ganh thép luôn nghi nhút khói
Khu vực 2 khu di tích Ấp Bắc gồm có Nhà trưng bày hiện vật, phía dưới nhà trưng bày là hồ sen, bên trái là quảng trường và công viên được trồng cây cảnh, tạo cảnh quan chung quanh khu di tích rất khang trang sạch đẹp, phía sau là những mô hình được phục chế tái hiện lại như cảnh dân quân tải thương, nấu cơm, trảng xê, hầm bí mật. Xa xa ngoài cánh đồng rộng lớn là những biểu tượng máy bay, xe tăng địch bị bốc cháy.
Hiện vật trưng bài trong khu di tích
Có lẽ ấn tượng nhất trong khuôn viên di tích Ấp Bắc là tượng đồng 3 chiến sĩ gang thép cao sừng sửng, nặng 18 tấn: người cầm súng, người cầm thủ pháo hiên ngang đứng trên xe tăng địch, phảng phất hình ảnh của những chiến sĩ cầm cờ Tổ quốc trên nóc hầm tướng De Castrie ở trận Điện Biên Phủ năm nào. Hình ảnh uy nghi của các anh như đưa ta trở về cảnh súng nổ, bom rền hơn 40 năm về trước.
Hồ nước trong khuôn viên di tích
Từ khi khu di tích di tích Ấp Bắc được khánh thành đến nay đã đón hàng ngàn lượt du khách trong và ngoài nước đến tham quan, tìm hiểu. Đây cũng là nơi giáo dục cho học sinh trong tỉnh về truyền thống đấu tranh bất khuất của tổ tiên trong sự nghiệp giữ nước. Rời khu di tích, nhìn hai bên đường là những cánh đồng lúa trĩu hạt, những rẫy dưa chi chít quả căng tròn. Lác đác trên cánh đồng, nhiều mô hình bằng xi-măng xác máy bay, xe M113 bốc cháy. Tất cả như minh chứng cho một sức sống mới trên mảnh đất anh hùng.
Dưới đây là một số hình ảnh của chuyến tham quan:
Những mô hình được phục chế tái hiện lại như cảnh dân quân tải thương, hầm bí m